Brojevi i formule

Sjedište: CARNET - Arhiva 2021 Loomen
E-kolegij: Osnove programa za tablično računanje MS Excel 2007 - OŠ Julija Klovića
Knjiga: Brojevi i formule
Otisnuo/la: Gost (anonimni korisnik)
Datum: subota, 2. studenoga 2024., 09:24

Opis

Oblikovanje brojčanih podataka i rad s formulama.



Sadržaj i aktivnosti trećeg poglavlja



Sada već znate oblikovati radne listove i njihov sadržaj tako da izgledaju oku ugodno. Ali, još uvijek ne znate raditi s brojčanim podatcima i koristiti najvažniju mogućnost programa MS Excel, a to je jednostavno i djelotvorno računanje uz pomoć formula.

Stoga ćete u ovom poglavlju naučiti kako se sve mogu oblikovati brojčani podatci. Saznat ćete kako se zapisuju formule i koji se operatori u njima koriste. Naučit ćete razlikovati relativne od apsolutnih adresa ćelija, te što vam poruke o pogrješkama poručuju.


Ciljevi trećeg poglavlja


z2

Po završetku trećeg poglavlja korisnici će moći:

  • uočavati probleme koji se javljaju pri prikazu realnih i cijelih brojeva a zbog neprilagođene širine ćelije,

  • oblikovani brojčane podatke na različite načine (brojčano, valutno, postotak, znanstveno,..),

  • uklanjati postavljena oblikovanja s brojčanih podataka,

  • prepoznati osnovne operatore koji se koriste pri oblikovanju formula,

  • pisati formule,

  • shvatiti što se događa s adresama ćelija koje su uključene u formulu prilikom kopiranja formule,

  • razlikovati relativne od apsolutnih adresa,

  • koristiti funkcije naredbenog gumba Zbroj,

  • prepoznati vrstu pogrješke načinjene u formuli, a prema sadržaju poruke koju ispisuje program.



Aktivnosti trećeg poglavlja


z2

  • Pročitajte i proučite sadržaj trećeg poglavlja.

  • Izradite vježbe Vježbenice 3.

  • Sudjelujte u aktivnostima ovog poglavlja (promišljanja, vježbe, istraživanje).

  • Napravite Zadatak 3.

  • Riješite Test 3.






Neprilagođena širina ćelije



Već smo pri unosu tekstualnih podataka uočili problem koji se javlja u situacijama kada je ćelija preuska za uneseni sadržaj. Potrebno je uočiti kako se takav problem odražava na situaciju unosa brojčanog podatka u ćeliju.


Ako je brojčani podatak realni broj dulji od zadane širine ćelije, bit će zaokružen i prikazan s manjim brojem znamenaka (broj znamenaka ovisi o širini ćelije).

Promjene će se dogoditi samo na prikazu brojčanih podataka. Preciznost pohranjenih podataka ostat će nepromijenjena!


Realni se broj zaokružuje i prikazuje s manjim brojem znamenaka

Slika 3.1.1. Realni se broj zaokružuje i prikazuje s manjim brojem znamenaka


Ako je brojčani podatak cijeli broj dulji od zadane širine ćelije, bit će zaokružen i prikazan u eksponencijalnom prikazu.


Cijeli broj se zaokružuje i prikazuje u eksponencijalnom prikazu

Slika 3.1.2. Cijeli broj se zaokružuje i prikazuje u eksponencijalnom prikazu


U slučaju da prikaz nije moguć niti uz zaokruživanje, u ćeliji će se pojaviti oznake # koji korisnika upućuje da ćeliju valja proširiti.


Prikaz nije moguć niti uz zaokruživanje

Slika 3.1.3. Prikaz nije moguć niti uz zaokruživanje


Prikazani dio radnog lista pokazuje tri skupine od po četiri ista broja koji su pohranjeni u stupce različitih širina.


Prikaz broja ovisi o širini ćelije

Slika 3.1.4. Prikaz broja ovisi o širini ćelije






Oblikovanje brojčanih podataka



Brojčane je podatke moguće prikazati (oblikovati) na razne načine.

Broju se mijenja oblikovanje tako da se po označavanju ćelija bira: kartica Polazno, grupa Broj, alat Oblik broja. Naredbeni gumb Oblik broja nudi niz raznih oblikovanja (trenutno je aktivna ponuda Općenito).


Oblikovanje broja

Slika 3.1.5. Oblikovanje broja


Razne mogućnosti oblikovanja brojčanih podataka

Slika 3.1.6. Razne mogućnosti oblikovanja brojčanih podataka


Grupa Broj nudi nekoliko naredbenih gumba koji olakšavaju i ubrzavaju oblikovanje broja.

Gumbi za lakše i brže oblikovanje broja

Slika 3.1.7. Gumbi za lakše i brže oblikovanje broja


Za grupu Broj može se otvoriti i pripadajući dijaloški okvir koji omogućava detaljno podešavanje postavki oblikovanja.


Dijaloški okvir grupe Broj

Slika 3.1.8. Dijaloški okvir grupe Broj


Korisnik će odabrati način oblikovanja koji mu najbolje odgovara u datoj situaciji.



Vrste oblikovanja







Općenito oblikovanje



Osnovni način oblikovanja naziva se Općenito. To je oblikovanje po kome se prikaz u ćeliji prilagođava unesenom brojčanom podatku.

Primjer oblikovanja Općenito

Slika 3.1.9. Primjer oblikovanja Općenito




Brojčano oblikovanje



Oblikovanje Brojčano omogućava: zadavanje željenog broja decimalnih znamenaka, postavljanje razdjelnika zbog lakšeg očitanja broja, prikaz negativnih brojeva u drugoj boji.

Primjer oblikovanja Brojčano

Slika 3.1.10. Primjer oblikovanja Brojčano







Valutno oblikovanje



Oblikovanje Valutno omogućava uz sve mogućnosti oblikovanja Brojčano i prikaz simbola novčane jedinice odabrane zemlje.

Primjer oblikovanja Valutno

Slika 3.1.11. Primjer oblikovanja Valutno







Oblikovanje - Računanje



Oblikovanje Računanje omogućava poravnanje brojeva prema decimalnom separatoru.

Primjer oblikovanja Računanje

Slika 3.1.12. Primjer oblikovanja Računanje







Oblikovanje - Postotak



Oblikovanje Postotak omogućava prikaz brojeva u obliku postotka. Brojčani sadržaj ćelije množi se sa 100 a potom mu se dodaje znak postotka.

Primjer oblikovanja Postotak

Slika 3.1.13. Primjer oblikovanja Postotak







Oblikovanje - Razlomak



Oblikovanje Razlomak omogućava prikaz decimalnog dijela brojčanog podatka u obliku razlomka. Korisnik bira željeni oblik i vrstu razlomka (preciznost).

Primjer oblikovanja Razlomak

Slika 3.1.14. Primjer oblikovanja Razlomak







Znanstveno oblikovanje



Oblikovanje Znanstveno omogućava eksponencijalni prikaz broja.

Primjer oblikovanja Znanstveno

Slika 3.1.15. Primjer oblikovanja Znanstveno







Oblikovanje - Tekst



Oblikovanje Tekst omogućava da se broj unesen u ćeliju smatra tekstom.


Primjer oblikovanja Tekst

Slika 3.1.16. Primjer oblikovanja Tekst







Posebno oblikovanje



Oblikovanje Posebno omogućava oblikovanje brojeva koji se koriste za evidencijske popise i vrijednosti baze podataka.

Primjer oblikovanja Posebno

Slika 3.1.17. Primjer oblikovanja Posebno







Korisničko oblikovanje



Oblikovanje Korisničko omogućava stvaranje vlastitog oblikovanja za brojčane podatke.

Primjer oblikovanja Korisničko

Slika 3.1.18. Primjer oblikovanja Korisničko




 

 

Uklanjanje oblikovanja


 

Oblikovanje brojčanih podataka je moguće zadati prije ili nakon unosa podataka. Ako se na ćeliji npr. A10 zada znanstveno oblikovanje, pa nakon toga unese podatak npr. 345,678 rezultat će biti:

Oblikovanje zadano prije unosa broja

Slika 3.1.19. Oblikovanje zadano prije unosa broja


Oblikovanje se može i ukloniti. Treba odabrati: kartica Polazno, grupa Uređivanje, naredbeni gumb Očisti, a potom Očisti oblikovanje.

Naredba Očisti oblikovanje

Slika 3.1 20. Naredba Očisti oblikovanje


Po uklanjanju oblikovanja s ćelije A10, sadržaj se prikazuje u obliku u kome je sadržaj unesen (oblikovanje Općenito).

Po uklanjanju oblikovanja sadržaj se prikazuje u obliku u kome je unesen

Slika 3.1.21. Po uklanjanju oblikovanja sadržaj se prikazuje u obliku u kome je unesen


Osim oblikovanja prikaza u ćeliji, naredbenim gumbom Očisti je moguće ukloniti:

  • sadržaj ćelije (Očisti sadržaj),

  • oblikovanje ćelije (Očisti oblikovanje),

  • i sadržaj i oblikovanje (Očisti sve),

  • komentar (Očisti komentare).

Ponuda naredbenog gumba Očisti

Slika 3.1.22. Ponuda naredbenog gumba Očisti




Operatori u formulama



Jedan od glavnih zadataka programa MS Excel je omogućiti brzo i jednostavno računanje. U Excelu se računa pomoću formula (o formulama u lekciji Formule).

Da bi se formule mogle oblikovati, potrebno je upoznati operatore koji se koriste u programu MS Excel.


Aritmetički operatori

Slika 3.1.23. Aritmetički operatori


Operatori usporedbe

Slika 3.1.24.Operatori usporedbe


Ako unutar formule postoji više operacija, izvršavat će se po uobičajenom redoslijedu.

Redoslijed izvršavanja operacija

Slika 3.1.25. Redoslijed izvršavanja operacija


Za redoslijed izvršavanja operacija koji je drugačiji od ovog, treba rabiti zagrade.





Pisanje formule



Formula se piše tako da se označi ćelija u kojoj se očekuje rezultat formule, a potom se upiše znak jednakosti (=). Iza znaka jednakosti upisuje se izraz (formula). Umjesto upisa vrijednosti podataka (sadržaja ćelija) upisuju se adrese ćelija u kojima se odabrani podaci nalaze.

Npr. izrazom =(C7+C8+C9+C10)/4 izračunat će se srednja vrijednost podataka iz ćelija C7, C8, C9 i C10.

Na kraju oblikovane formule potrebno je potvrditi unos pritiskom na tipku ENTER ili gumbom za potvrdu u traci formula.

Rezultat računanja prema upisanoj formuli bit će prikazan u ćeliji u koju je upisana formula. Ovdje valja uočiti razliku između prikaza sadržaja ćelije u ćeliji i u traci formula. U traci formula ispisuje se formula, a u ćeliji rezultat formule.

Razliku između prikaza sadržaja ćelije u ćeliji i u traci formula

Slika 3.1 26. Razliku između prikaza sadržaja ćelije u ćeliji i u traci formula


Pri pisanju formule, umjesto upisivanja adrese potrebite ćelije jednostavnije je kliknuti na tu ćeliju pa će se njezina adresa automatski umetnuti u formulu.

Unos adrese ćelije klikom miša

Slika 3.1.27. Unos adrese ćelije klikom miša


Tijekom rada na radnom listu može doći do promijene sadržaja ćelija uključenih u formule. Velika prednost MS Excela je u automatskom preračunavanju formula čim dođe do promjene sadržaja neke od ćelija uključenih u formulu.





Kopiranje formula



Formule se mogu kopirati kao i svi drugi sadržaji. Po odabiru formule potrebno je birati: kartica Polazno, grupa Međuspremnik, naredbeni gumb Kopiraj, a potom, po odabiru novog odredišnog mjesta pohrane naredbeni gumb Zalijepi.

pop8

Slika 3.1.28. Kopiranje formule

Formule se mogu kopirati i pozivom kontekstualnog izbornika koji isto tako nudi naredbe Kopiraj, Zalijepi.


Kopiranje naredbama kontekstualnog izbornika

Slika 3.1.29. Kopiranje formule naredbama kontekstualnog izbornika (desni klik)


Valja uočiti pojavu koja se događa prilikom kopiranja formule. Ako se formula, npr.: =(C7+C8+C9+C10)/4 iz ćelije C11 kopira u ćeliju D11, doći će do promjene njenog oblika. Kopirana će formula biti oblika =(D7+D8+D9+D10)/4.

Kopiranje formule iz ćelije C11 u ćeliju D11

Slika 3.1.30. Kopiranje formule iz ćelije C11 u ćeliju D11


Lako je uočiti da se formula, zajedno s adresama ćelija od kojih je oblikovana, prilagodila novom mjestu na radnom listu. Razlog je tome što su u MS Excelu sve adrese, po osnovnoj postavci relativne.





Relativna adresa



Relativna se adresa temelji na relativnom položaju ćelije u kojoj se nalazi formula i ćelija čije su adrese u formuli. Kada se kopira ćelija u kojoj se nalazi formula, njena se adresa promijeni. Zbog toga se mijenjaju i sve relativne adrese ćelija koje su u tu formulu uključene. Ponašanje relativnih adresa vidljivo je u sljedećem primjeru.

U ćeliju D3 unesena je formula =B3*5. Ćelija uključena u formulu pomaknuta je dva stupca ulijevo u odnosu na lokaciju ćelije s formulom, a nalazi se u istome redu.

Primjer formule s relativnim adresiranjem

Slika 3.1.31. Primjer formule s relativnim adresiranjem


Ako se formula kopira u redak 5. istog stupca, formula će se prilagoditi novoj lokaciji. Nova je formula oblika =B5*5, jer je ćelija uključena u formulu dva stupca ulijevo u odnosu na stupac u kome je formula i u istome retku u kome je formula.

Primjer kopiranja formule iz D3 u D5 kod relativnog adresiranja

Slika 3.1.32. Primjer kopiranja formule iz D3 u D5 kod relativnog adresiranja


Ako se formula kopira u ćeliju G7 dobiti će oblik: =E7*5

Primjer kopiranja formule iz D5 u G7 kod relativnog adresiranja

Slika 3.1.33. Primjer kopiranja formule iz D5 u G7 kod relativnog adresiranja


Postoje situacije u kojima relativno adresiranje nije pogodno. Jednu od takvih situacija pokazat će primjer tablice u kojoj se vrijednosti izražene u kunama pretvaraju u vrijednosti izražene u eurima.

Primjer preračunavanja iznosa u kunama u iznos u eurima

Slika 3.1.34. Primjer preračunavanja iznosa u kunama u iznos u eurima


Iznos u kunama se preračunava u iznos u eurima tako da se količina kuna pomnoži s vrijednošću jedne kune izražene u eurima, npr. =A2*C9 (vrijednost eura izražena u kunama nalazi se u ćeliji C8, a vrijednost kune izražene u eurima nalazi se u ćeliji C9).

Preračunavanje prvog iznosa

Slika 3.1.35.. Preračunavanje prvog iznosa


Ako se formulu iz ćelije C2 kopira u raspon ćelija od C3 do C6, dobiveni rezultati imaju vrijednost 0.

Pogreška u računanju zbog relativnog adresiranja

Slika3.1.36. Pogreška u računanju zbog relativnog adresiranja


To je posljedica relativnih adresa. Kada se formula iz ćelije C2 kopira u ćeliju C3 formula se prilagođava novoj lokaciji pa glasi =A3*C10. Pošto je ćelija C10 prazna, umnožak je jednak nuli.

Pogrešne formule nastale kopiranjem

Slika3.1.36. Pogrešne formule nastale kopiranjem


Očigledno je da postoji potreba da se pri kopiranju formule adresa ćelije C9 ne prilagođava novoj lokaciji. To je moguće postići uporabom druge vrste adresiranja koje se naziva apsolutno adresiranje.




Apsolutna adresa



Apsolutna adresa ćelije prilikom kopiranja uvijek pokazuje izvornu lokaciju ćelije koju predstavlja.

Adresu se može načiniti apsolutnom tako da se ispred naziva stupca ili broja retka (ili oboje) stavi znak $. Postupak se može pojednostavniti ako se klikne mišem ispred adrese ćelije koju se želi načiniti apsolutnom (a u ćeliji u kojoj je zapisana formula), pa se pritisne funkcijska tipka F4.

Formula s relativnom (A4) i apsolutnom ($F$7) adresom

Slika 3.1.37. Formula s relativnom (A4) i apsolutnom ($F$7) adresom


Prethodno postavljen primjer bit će riješen uporabom apsolutnih adresa.

U formuli =A2*C9, adresu ćelije C9 treba učiniti apsolutnom ($C$9) jer se u njoj nalazi podatak koji je potreban za svaki od proračuna.

Ako se formula kopira, zbog apsolutne adrese rezultat će biti ispravan. Formula u ćeliji npr. C4 bit će oblika =A4*$C$9. Ovu formulu treba čitati ovako: "pomnoži sadržaj ćelije koja se nalazi za dva mjesta lijevo od mene sa sadržajem ćelije C9".

Ispravno računanje uporabom apsolutnog adresiranja

Slika 3.1.38. Ispravno računanje uporabom apsolutnog adresiranja





Naredbeni gumb Zbroj



Ako se na brzi način želi: zbrojiti sadržaj raspona ćelija, izračunati prosječna vrijednost, prebrojiti koliko ćelija raspon sadrži, pronaći najmanja ili najveća vrijednost raspona može se rabiti naredbeni gumb Zbroj.

Do naredbenog gumba se dolazi: kartica Polazno, grupa Uređivanje, naredbeni gumb Zbroj.

Naredbeni gumb Zbroj

Slika 3.1.39. Naredbeni gumb Zbroj


Naredbeni gumb Zbroj nudi sljedeće funkcije:

Funkcije naredbenog gumba Zbroj

Slika 3.1.40. Funkcije naredbenog gumba Zbroj


Da bi se potrebita funkcija dobavila i izvršila, kazalo treba postaviti na ćeliju u kojoj se želi prikazati rezultat, nakon toga treba odabrati željenu funkciju iz popisa naredbenog gumba Zbroj, a potom odabrati željeni raspon ćelija (ili više raspona - korištenjem tipke CTRL). Na kraju, obvezno pritisnuti ENTER ili za to predviđeni gumb iz trake formula.

Ako se ne odabere raspon ćelija, funkcija će se izvršiti nad skupinom uzastopnih ćelija koje se nalaze iznad ćelije u kojoj se želi prikazati rezultat.

Na kraju unosa funkcije treba pritisnuti a to predviđeni gumb iz trake formula

Slika 3.1.41. Na kraju unosa funkcije treba pritisnuti a to predviđeni gumb iz trake formula





Pogrješke u formulama



Program upozorava ako se pri pisanju formule pogriješi. U gornjem lijevom kutu ćelije pojavljuje se oznaka. Kada mišem kliknemo na oznaku, ispisuje se vrsta pogrješke.


Program je pronašao pogrješku

Slika 3.1.42. Program je pronašao pogrješku


U tablici su navedena neka od upozorenja koja ispisuje program kada otkrije pogrješku u formuli, te pripadajuća pojašnjenja.


#DIJ/0!

Poruka upozorava da se pokušava dijeliti s nulom (ili s praznom ćelijom).

#NAZIV?

Poruka upozorava da program “ne razumije” tekst formule. (npr. korisnik je zapisao adresu ćelije na neispravan način - samo naziv stupca bez broja retka ili obrnuto).

#VRIJ!

Poruka upozorava da se pokušava koristiti pogrješan tip podatka ili pogrješan operand (npr. želi se množiti tekstualni podatak s brojem).

#REF!

Poruka upozorava da se u formuli koristi adresa ćelije koja je neispravna (radnja je nedozvoljena.